درباره سکونتگاههای روستایی منطقه
انسانها از ابتدا به طور تصادفی و اتفاقی، محل اسکان خود را اختیار ننمودهاند، بلکه عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی، طبیعی و ... در این زمینه نقش داشتهاند، یعنی انسان و محیط بصورت متقابل بر روی هم تأثیر داشتهاند. در این منطقه از کشور مانند سایر مناطق ایران، عنصر آب عامل اصلی شکل گیری روستاها بوده است و در کنار آن در برخی مواقع عوامل اجتماعی، ارتباطی، امنیتی و ... نیز نقش داشتهاند. «مکان گزینی سکونتگاههای هورامان[1]متاثر از شرایط طبیعی و بخصوص توپوگرافی این ناحیه است. مردم هزاران سال پیش[2مراکز سکونتگاههای خود را با توجه به اهمیت موقع و ویژگیهای طبیعی بر روی دامنههای پر شیب جنوبی که ضخامت خاک به علت فرسایش کم و غالباً کارایی چندانی برای کشت و زرع نداشته، احداث نمودهاند. و آن نیز بدان علت بوده که دامنههای جنوبی در زمستان سرد، گرما و انرژی بیشتری را از خورشید جذب کرده که علاوه بر گرم شدن منازل، سبب صرفه جویی در مصرف انرژی میشده است. و برف کوچهها و معابر سریعتر ذوب شده که این خود سبب سهولت و تسریع رفت و آمد مردم در فصل زمستان را فراهم میکرده است». (مرادی، 1385: 147-148)
معماری سکونتگاهها در این منطقه متأثر از شرایط طبیعی(وضع ناهمواریها، آب وهوا و ...)، شرایط اقتصادی(کمبود زمینهای زراعی و در نتیجه کمی درآمد)، شرایط اجتماعی(داشتن تاریخ و پیشینه مشترک، مناسبات خویشاوندی و ...)و...میباشد. از نظر شکل، بیشتر روستاها بصورت متمرکز میباشند، که اغلب مساکن بر محور منابع آب بنا گردیدهاند، و مصالح ساختمانی بکار رفته در آنها نیز با توجه به شرایط منطقه بیشتر مصالحی مانند سنگ، خاک و گل، تنه درختان و ... بوده است«از نظر کالبدی، مساکن روستائی اغلب بصورت پلهکانی در امتداد خط شیب بر روی همدیگر واقع شده و وجود کوچههای پر پیچ و خم و باریک، بعنوان عامل ارتباطی بین مساکن روستا و سایر فضاها، نقش مهمی را ایفا میکند. در بعضی نقاط شیب تند دامنه سبب شده تا اکثر روستائیان خانههای خویش را بصورت دو طبقه احداث کنند، که معمولاً طبقه اول(هم کف)بعنوان، انبار، کاهدان، محل نگهداری دام و ... و طبقه دوم برای سکونت افراد خانواده مورد استفاده قرار میگرفته[است]». (مرادی، 1376: 108-109). در اینجا لازم به یادآوری است که در یک یا دو دهه اخیر نیز با اندک دقتی در این منطقه و تغییر و تحولات بوجود آمده در زمینههای مختلف، با مواردی مانند ایجاد روستاهایی که در امتداد جاده و راههای ارتباطی ایجاد و گسترش یافتهاند، استفاده از مصالح جدید مانند آجر، سیمان، گچ و ...، و همچنین تغییر نقشههای منازل مسکونی مواجه میشویم.
[1] هورامان اعم از شهرستانهای پاوه،جوانرود، روانسر در استان کرمانشاه و قسمتهایی از شهرستانهای مریوان و سروآباد در استان کردستان و بعضی از مناطق کردستان عراق می باشد. این منطقه مساحتی بیش از 7200 کیلومتر مربع دارد و در اصل واژه " هورامان " از ترکیب واژه های هور به اضافه آمان بوده، و آن به معنای مرتفع بودن این منطقه نسبت به سایرمناطق همجوار می باشد . این منطقه به چند قسمت هورامان تخت ، هورامان لهون ،ژاوه رو و هورامان عراق تقسیم شده است.
[2] « با نگاهی به گذشته و شواهد موجود ، و توجه به جامعه شناسی این دیار ، شکل غالب شیوه ی زندگی ساکنین اکثر روستاهای هورامان به صورت کوچ نشین و یا به عبارتی (هوار و هوار)و( دره و دگا) بوده و با شروع گرما به طرف خانه باغها و هوارگه ها کوچ می کرده اند که در واقع زندگی به آن شیوه ی معیشت وابسته بوده است .» ( معاذی نژاد،1385: 71)
نظرات شما عزیزان: